Việc nhận biết sự xuất hiện của hạch và vị trí của chúng có thể giúp chúng ta phát hiện sớm những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, từ nhiễm trùng đến các bệnh lý nghiêm trọng hơn. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu hạch là gì và các vị trí phổ biến nơi hạch có thể nổi lên.

Khi gặp phải tình trạng nổi hạch, nhiều người thường cảm thấy lo lắng và không biết nên làm gì. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá chi tiết về hạch và những khu vực cơ thể mà bạn có thể dễ dàng nhận thấy khi hạch bị nổi lên.

Hạch là gì?

“Hạch” là một khối mô hoặc tổ chức được hình thành trong cơ thể do sự phát triển bất thường của các tế bào. Hạch có thể xuất hiện ở nhiều nơi trong cơ thể, như cổ, nách, háng, và có thể liên quan đến nhiều loại bệnh khác nhau.

Có hai loại hạch phổ biến:

Hạch lympho (hạch bạch huyết): Đây là các cấu trúc nhỏ, hình bầu dục hoặc hình tròn, nằm dọc theo các mạch bạch huyết. Hạch bạch huyết là một phần của hệ thống miễn dịch, giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng và bệnh tật bằng cách lọc vi khuẩn và các chất lạ khác. Khi cơ thể bị nhiễm trùng hoặc bệnh lý, hạch bạch huyết có thể sưng lên, gây ra hiện tượng mà ta gọi là “hạch sưng.”

Hạch tuyến (khối u): Đây là các khối u có thể lành tính hoặc ác tính. Khối u này có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau trong cơ thể và có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, chẳng hạn như ung thư, viêm nhiễm, hoặc sự phát triển bất thường của các tế bào.

Việc phát hiện hạch cần được chẩn đoán và kiểm tra bởi bác sĩ để xác định nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Cấu tạo của hạch

Hạch, đặc biệt là hạch lympho (hạch bạch huyết), có cấu tạo phức tạp và là một phần quan trọng của hệ thống miễn dịch. Dưới đây là cấu trúc cơ bản của một hạch lympho:

Vỏ hạch (Capsule):

Lớp vỏ bên ngoài của hạch, cấu tạo từ mô liên kết, bao bọc và bảo vệ toàn bộ hạch.
Vùng vỏ (Cortex):

Phần ngoài của hạch, ngay dưới vỏ hạch, chứa nhiều nang lympho (follicle). Vùng vỏ này lại chia làm hai phần:
Vùng ngoại vi (Superficial cortex): Chứa các nang lympho sơ cấp và thứ cấp, với các trung tâm mầm nơi tế bào B (một loại tế bào lympho) sinh sôi và trưởng thành.
Vùng cận vỏ (Paracortex): Vùng này nằm sâu hơn và chứa chủ yếu tế bào T (tế bào lympho T), một phần quan trọng của hệ miễn dịch.
Vùng tủy (Medulla):

Phần trong của hạch, nơi chứa các dây tủy (medullary cords) và xoang tủy (medullary sinuses). Vùng tủy chứa các tế bào bạch cầu, bao gồm tế bào B, tế bào T, và đại thực bào, có chức năng bắt giữ và tiêu diệt các tác nhân gây hại.
Xoang hạch (Sinuses):

Hạch lympho có các xoang nằm bên trong vỏ và vùng tủy. Các xoang này chứa dịch lympho và là nơi các tế bào miễn dịch tuần hoàn và thực hiện chức năng lọc vi khuẩn, virus, và các chất lạ.
Mạch bạch huyết (Lymphatic vessels):

Hạch lympho kết nối với hệ thống mạch bạch huyết qua các mạch bạch huyết dẫn vào (afferent lymphatic vessels) và dẫn ra (efferent lymphatic vessels). Dịch lympho từ cơ thể đi qua các mạch dẫn vào, được lọc qua hạch lympho, và sau đó được dẫn ra ngoài.
Hạch lympho đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các nhiễm trùng và bệnh tật bằng cách lọc các tác nhân gây hại và kích hoạt các phản ứng miễn dịch.

Chức năng của hạch

Chức năng của hạch trong cơ thể là rất đa dạng và đóng vai trò quan trọng trong nhiều quá trình sinh lý và bảo vệ sức khỏe. Dưới đây là chi tiết các chức năng chính của hạch:

Lọc và bảo vệ:

Hạch có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể bằng cách lọc và loại bỏ các tác nhân gây hại như vi khuẩn, vi trùng , virus, và các tế bào bất thường. Chẳng hạn, hạch bạch huyết là một phần của hệ thống miễn dịch, giúp phát hiện và bắt giữ các tác nhân ngoại lai xâm nhập vào cơ thể. Nhờ vào mạng lưới dày đặc các hạch, cơ thể có thể nhanh chóng phản ứng và ngăn chặn sự lây lan của nhiễm trùng hoặc bệnh tật.
Lưu trữ và sản xuất tế bào miễn dịch:

Một số hạch, đặc biệt là hạch bạch huyết, có chức năng lưu trữ và sản xuất các tế bào miễn dịch như tế bào lympho B và T. Các tế bào này chịu trách nhiệm nhận diện và tiêu diệt các tác nhân gây hại, giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng và các bệnh lý khác. Khi có một tác nhân lạ xâm nhập, các hạch sẽ kích hoạt và phân phối tế bào miễn dịch đến các vùng bị ảnh hưởng, tạo ra phản ứng miễn dịch hiệu quả.
Điều chỉnh và kiểm soát sức khỏe :

Hạch còn tham gia vào việc điều chỉnh và kiểm soát các quá trình sinh lý khác nhau trong cơ thể. Ví dụ, các hạch nội tiết, như tuyến yên, sản xuất và giải phóng hormone điều chỉnh các chức năng cơ bản của cơ thể như sự phát triển, chuyển hóa, và cân bằng nước – điện giải. Các hạch này đóng vai trò then chốt trong việc duy trì cân bằng nội môi và đảm bảo rằng các quá trình sinh học trong cơ thể diễn ra bình thường.
Tham gia vào hệ thống dẫn lưu:

Một số hạch, chẳng hạn như hạch bạch huyết, tham gia vào hệ thống dẫn lưu dịch bạch huyết, giúp loại bỏ chất thải và duy trì sự cân bằng dịch trong cơ thể. Hệ thống dẫn lưu này không chỉ giúp loại bỏ các chất lỏng dư thừa mà còn chuyển chúng qua hạch để được lọc và xử lý trước khi quay trở lại hệ tuần hoàn máu. Điều này đảm bảo rằng các chất lạ hoặc các tác nhân gây bệnh không quay trở lại máu và gây hại cho cơ thể.
Phát hiện và loại bỏ tế bào bất thường:

Hạch còn có khả năng phát hiện và loại bỏ các tế bào bất thường, bao gồm cả tế bào ung thư. Điều này giúp ngăn chặn sự phát triển và lan rộng của các khối u trong cơ thể. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, tế bào ung thư có thể lây lan qua hệ thống bạch huyết và dẫn đến sự xuất hiện của các hạch bị phì đại, đây là một dấu hiệu quan trọng trong chẩn đoán ung thư.
Tổng hợp lại, hạch không chỉ là một phần quan trọng của hệ thống miễn dịch, mà còn tham gia vào nhiều chức năng sinh lý thiết yếu khác. Chúng giúp duy trì sự cân bằng và bảo vệ cơ thể trước các tác nhân gây hại, đồng thời đảm bảo rằng các quá trình sinh học cơ bản diễn ra một cách ổn định và hiệu quả.

Hạch đóng vai trò quan trọng và đa dạng trong việc duy trì sức khỏe và bảo vệ cơ thể. Với các chức năng như lọc dịch, sản xuất và lưu trữ tế bào miễn dịch, điều chỉnh các quá trình sinh lý, và phát hiện tế bào bất thường, hạch không chỉ là “lá chắn” bảo vệ mà còn là “người quản lý” quan trọng trong hệ thống sinh học của cơ thể. Việc hiểu rõ chức năng của hạch giúp chúng ta đánh giá đúng tầm quan trọng của chúng trong việc duy trì sự cân bằng và sức khỏe tổng thể, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc chăm sóc và bảo vệ hệ thống hạch trong cơ thể.