Vỡ mâm chày là một tình trạng mất sự liền lạc của mâm chày. Vỡ mâm chày có thể được điều trị bằng phương pháp nội khoa như cố định bằng đai nẹp, sử dụng thuốc giảm đau, chườm lạnh, vật lý trị liệu phục hồi chức năng vận động,… hoặc phẫu thuật cố định mảnh xương vỡ. Tuy nhiên lựa chọn phương pháp điều trị nào còn lệ thuộc các yếu tố khác như các bệnh lý đi kèm như bệnh loãng xương, tăng huyết áp, đái tháo đường, sa sút trí tuệ cũng như sự lựa chọn của bệnh nhân cùng thân nhân. Vỡ mâm chày có thể ảnh hưởng đến khả năng đi lại nhưng có thể hồi phục tốt nếu điều trị sớm và hiệu quả.

Vỡ mâm chày là gì?

Mâm chày là phần xương thuộc đầu trên xương chày hợp với xương đùi và một số phần mềm khác tạo thành khớp gối. Mâm chày là phần xương xốp có lớp sụn bên trên giữ vai trò chịu lực (trọng lượng cơ thể) khi ta di chuyển, đồng thời giúp các cử động gập duỗi gối, đứng ngồi linh hoạt và mượt mà.

Vỡ mâm chày là một vết gãy ở bề mặt trên cùng của xương chày – vùng mâm chày. Phần lớn các trường hợp vỡ mâm chày xảy ra do lực nén thẳng đứng quá lớn đè lên mâm chày khi tiếp đất bằng chân sau khi ngã hoặc nhảy. Vỡ mâm chày cũng có thể do lực xoắn hoặc chấn thương trực tiếp sau va đập trong một vụ tai nạn giao thông. Vỡ mâm chày có thể liên quan đến chấn thương các cấu trúc lân cận bao gồm đứt động mạch, đứt dây chằng, dây thần kinh, mô mềm và sụn chêm làm tình trạng bệnh thêm nặng nề.

Có nhiều phân loại vỡ mâm chày từ đơn giản đến phức tạp nhưng nhìn chung phân loại dựa vào vị trí gãy và độ lún của mâm chày. Có thể sử dụng một số phân loại sau để đánh giá mức độ nặng của tình trạng vỡ mâm chày như phân loại SCHATZKER. Phân loại này chia vỡ mâm chày chia 6 loại:

• Schatzker loại I : Gãy mâm chày ngoài ít lệch, không lún.
• Schatzker loại II: Gãy mâm chày ngoài kèm lún.
• Schatzker loại III: Lún mâm chày ngoài.
• Schatzker loại IV: Gãy mâm chày trong.
• Schatzker loại V: Gãy 2 mâm chày.
• Schatzker loại VI: Gãy 2 mâm chày kèm gãy tách rời mâm chày thân xương.

Vỡ mâm chày thường bị lún và dễ tổn thương động mạch khoeo và biến chứng chèn ép khoang kèm theo. Vì thế khi có chấn thương vỡ mâm chày cần kiểm tra theo dõi kỹ và lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp.

Những triệu chứng của Vỡ mâm chày

Vỡ mâm chày có thể gây ra một loạt các triệu chứng khác nhau, phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của vấn đề và vị trí của mâm chày bị tổn thương. Dưới đây là một số triệu chứng phổ biến của vỡ mâm chày:

Đau lưng

Đau ở vùng lưng là triệu chứng phổ biến nhất của vỡ mâm chày. Đau có thể làm nặng hơn khi bạn di chuyển, nâng đồ nặng, hoặc thậm chí khi nằm nghỉ.

Đau lan ra các cơ bên trong và chi dưới

Vỡ mâm chày có thể gây ra đau lan ra các cơ bên trong, gây ra cảm giác đau hoặc khó chịu lan ra đùi, chân và cả các chi dưới.

Cảm giác tê và suy yếu

Vỡ mâm chày có thể làm ảnh hưởng đến các dây thần kinh gần mâm chày bị tổn thương, gây ra các triệu chứng như cảm giác tê, suy yếu hoặc giảm cảm giác trong các vùng cơ bị ảnh hưởng.

Bị giới hạn trong cử động

Đau và sự cố về cơ bắp có thể làm giới hạn trong việc cử động, đặc biệt là khi bạn cố gắng nắm vật nặng hoặc thực hiện các động tác uốn cong.

Đau khi nằm nghiêng hoặc xoay cơ thể

Vị trí và mức độ tổn thương của mâm chày có thể làm tăng đau khi bạn nằm nghiêng hoặc xoay cơ thể.

Triệu chứng thần kinh

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, vỡ mâm chày có thể gây ra các triệu chứng thần kinh như giảm cảm giác, tê liệt hoặc yếu cơ.

Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào được đề cập trên, đặc biệt là đau lưng kéo dài hoặc nghiêm trọng, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc các chuyên gia y tế để được chẩn đoán và điều trị đúng cách. Việc điều trị sớm có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng và cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn.

Nguyên nhân gây Vỡ mâm chày

Vỡ mâm chày có thể được gây ra bởi nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

Tổn thương đột ngột

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của vỡ mâm chày là tổn thương đột ngột do tai nạn hoặc chấn thương. Các tai nạn giao thông, tai nạn thể thao, hoặc sự va đập mạnh có thể gây ra sự tổn thương trực tiếp cho mâm chày.

Lão hóa tự nhiên

Mâm chày giảm dần chức năng và độ dẻo dai theo thời gian do quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể. Điều này có thể dẫn đến sự mài mòn và suy giảm độ bền của mâm chày, làm tăng nguy cơ vỡ.

Các vấn đề cấu trúc

Các vấn đề cấu trúc cột sống như thoái hóa đốt sống, thoái hóa đĩa đệm, hoặc đau cột sống có thể ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của mâm chày, làm tăng nguy cơ vỡ.

Các bệnh lý khác

Các bệnh lý như ung thư, viêm khớp, hay các bệnh lý cột sống khác có thể làm ảnh hưởng đến sức khỏe của mâm chày và làm tăng nguy cơ vỡ.

Stress liên tục

Các hoạt động hàng ngày hoặc tình trạng căng thẳng dài hạn có thể gây ra sự mài mòn và suy giảm của mâm chày, làm tăng nguy cơ vỡ.

Tác động từ các thủ thức phẫu thuật

Một số phẫu thuật trên cột sống như phẫu thuật thoái hóa đĩa đệm hoặc ghép cột sống có thể làm tăng nguy cơ vỡ mâm chày.

Các yếu tố khác

Ngoài ra, các yếu tố như lạm dụng rượu, hút thuốc lá, hoặc bệnh viêm nhiễm có thể làm suy giảm sức khỏe của mâm chày và làm tăng nguy cơ vỡ.

Việc xác định nguyên nhân cụ thể của vỡ mâm chày đòi hỏi quá trình chẩn đoán chính xác từ các chuyên gia y tế, thường thông qua các phương pháp hình ảnh như chụp X-quang, MRI hoặc CT scan. Điều này giúp đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Phương Pháp Chẩn Đoán & Điều Trị vỡ mâm chày

Phương pháp chẩn đoán và điều trị vỡ mâm chày thường dựa vào các yếu tố như triệu chứng, lịch sử y tế của bệnh nhân, và kết quả các phương pháp hình ảnh. Dưới đây là một số phương pháp chẩn đoán và điều trị phổ biến cho vỡ mâm chày:

• Chẩn đoán:
  Chẩn đoán hình ảnh:

• Chụp X-quang: X-quang có thể cho thấy các biểu hiện của vỡ mâm chày, bao gồm sự mất mát độ cao của mâm chày, sụp đổ hoặc di chuyển của các đốt sống.
• MRI (Magnetic Resonance Imaging): MRI cung cấp hình ảnh chi tiết về cột sống, đĩa đệm và mô mềm xung quanh, giúp chẩn đoán chính xác vị trí và mức độ tổn thương của mâm chày.
• Khám cơ bản: Bác sĩ có thể thực hiện một số kiểm tra cơ bản như kiểm tra chức năng cơ bắp, kiểm tra cảm giác và đánh giá khả năng di chuyển của bệnh nhân để đánh giá mức độ tổn thương và tác động của vỡ mâm chày.

Điều trị:

• Hỗ trợ và chăm sóc đầu tiên:
• Trong trường hợp vỡ mâm chày gây đau, bệnh nhân có thể được khuyến khích nghỉ ngơi và sử dụng đệm lưng hoặc các thiết bị hỗ trợ để giảm áp lực trên cột sống.
• Thuốc giảm đau và kháng viêm: Thuốc giảm đau như paracetamol hoặc ibuprofen thường được sử dụng để giảm đau và viêm liên quan đến vỡ mâm chày.
• Vật lý trị liệu: Các biện pháp vật lý trị liệu như tập thể dục, đặt cặp nhiệt hoặc lạnh, và các biện pháp đọc sách có thể giúp giảm đau và cải thiện sự linh hoạt của cột sống.
• Phẫu thuật: Trong một số trường hợp nghiêm trọng, phẫu thuật có thể cần thiết để tái xây dựng hoặc gắn kết mâm chày, đặc biệt nếu tổn thương gây ra sự không ổn định hoặc áp lực đặc biệt lên cột sống.
• Điều trị nguyên nhân gốc: Nếu vỡ mâm chày là do một bệnh lý cụ thể như ung thư hoặc viêm khớp, điều trị sẽ tập trung vào điều trị nguyên nhân gốc của vấn đề.

Mỗi trường hợp vỡ mâm chày có thể đòi hỏi phương pháp điều trị riêng biệt tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của bệnh nhân. Quan trọng nhất là thảo luận và thăm khám với bác sĩ hoặc các chuyên gia y tế để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp nhất cho bạn.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến Vỡ mâm chày

Có một số thói quen sinh hoạt có thể giúp hạn chế diễn tiến của vỡ mâm chày và giảm nguy cơ tái phát hoặc tổn thương cột sống. Dưới đây là một số thói quen mà bạn có thể thực hiện để hỗ trợ sức khỏe cột sống và giảm nguy cơ vỡ mâm chày:

Duy trì tư posture đúng

Đảm bảo bạn ngồi, đứng và điều chỉnh tư thế lành mạnh để giảm áp lực lên cột sống và mâm chày. Hãy nhớ đứng thẳng, giữ đầu và cổ trong đường thẳng với lưng, và không gù lưng khi ngồi.

Tập thể dục đều đặn

Tập thể dục thường xuyên giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp và linh hoạt cột sống, làm giảm áp lực lên mâm chày. Tuy nhiên, hãy chọn những hoạt động như bơi lội, yoga, hay đi bộ nhanh để giảm thiểu tác động lên cột sống.

Điều chỉnh cách nâng vật nặng

Khi nâng vật nặng, hãy nhớ sử dụng cơ bắp chính của chân thay vì cơ bắp của lưng, và giữ vật nặng gần người. Tránh nâng vật nặng quá nặng hoặc quá xa, vì điều này có thể tăng áp lực lên cột sống.

Duy trì cân nặng lành mạnh

Cân nặng thừa có thể tăng nguy cơ vỡ mâm chày và các vấn đề cột sống khác. Hãy duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục đều đặn để duy trì cân nặng ổn định.

Nghỉ ngơi và giãn cơ

Đảm bảo bạn có đủ giấc ngủ và thực hiện các bài tập giãn cơ định kỳ để giảm căng thẳng và cải thiện linh hoạt của cột sống.
Tránh hành vi hại sức khỏe của cột sống: Hạn chế thời gian bạn ngồi hoặc đứng ở vị trí cố định lâu dài, và tránh các hành vi có thể gây hại như cúi người hoặc quay người quá nhiều.

Hạn chế thời gian sử dụng thiết bị điện tử

Thời gian dài ngồi trước máy tính hoặc điện thoại di động có thể gây ra căng thẳng cột sống. Hãy tạo ra các khoảng nghỉ ngơi định kỳ và sử dụng các đệm lưng khi cần thiết.

Bằng cách thực hiện những thói quen sinh hoạt lành mạnh này, bạn có thể giảm nguy cơ vỡ mâm chày và duy trì sức khỏe cột sống tốt hơn trong dài hạn. Tuy nhiên, nếu bạn gặp vấn đề về cột sống hoặc triệu chứng liên quan, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc các chuyên gia y tế.

Vỡ mâm chày là một vấn đề cột sống nghiêm trọng có thể gây ra nhiều biến chứng và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, thông qua việc áp dụng các thói quen sinh hoạt lành mạnh và đúng cách, chúng ta có thể giảm nguy cơ và hạn chế diễn tiến của vấn đề này. Duy trì tư posture đúng, tập thể dục đều đặn, điều chỉnh cách nâng vật nặng, và duy trì cân nặng lành mạnh là những biện pháp cơ bản mà mọi người có thể thực hiện để bảo vệ sức khỏe cột sống và mâm chày của mình.

Ngoài ra, việc hạn chế thời gian sử dụng thiết bị điện tử và tạo ra các khoảng nghỉ ngơi định kỳ cũng là cách hiệu quả để giảm căng thẳng và áp lực lên cột sống. Đặc biệt, việc duy trì một lối sống lành mạnh và tìm kiếm sự chăm sóc y tế kịp thời từ các chuyên gia là điều cực kỳ quan trọng để duy trì sức khỏe cột sống và tránh những vấn đề liên quan đến vỡ mâm chày.

Hãy nhớ rằng sức khỏe cột sống là một phần không thể thiếu của sức khỏe tổng thể của chúng ta. Bằng cách chăm sóc và bảo vệ cột sống của mình một cách đúng đắn, chúng ta có thể tạo điều kiện cho một cuộc sống khỏe mạnh và linh hoạt hơn trong tương lai.